Minister van Binnenlandse Zaken Annemie Turtelboom (Open VLD) roept scholen, sportclubs en jeugdverenigingen op om in te grijpen als jongeren dreigen te radicaliseren. Daarmee wil de minister die verenigingen mee inschakelen in de strijd tegen het terrorisme.
“Radicalisering ligt aan de basis van terrorisme, maar is vaak onzichtbaar. Ik vraag dat leraars en anderen die met jongeren werken, aandacht zouden hebben voor een dergelijk fenomeen. Wanneer zij merken dat iemand zich afzondert en dingen gaat zeggen die hij voordien nooit zei, moet dat een signaal zijn om die jongere daarover aan te spreken. En wanneer dat niks oplevert, vraag ik dat ze de politie inschakelen.”
De minister voegt er sussend aan toe dat “het niet de bedoeling is dat ze iedereen gaan aangeven die zich ook maar een beetje vreemd gedraagt.” Tja, een beetje vreemd gedrag zal misschien geen reden tot aangifte zijn, maar het is wel duidelijk dat afwijkend gedrag en afwijkende meningen voor de minister op zijn minst een beetje verdacht zijn. En dat beetje verdacht is dan meteen ook reden genoeg om de jongere in kwestie in de gaten te houden en zonodig aan te geven bij de politie.
De Brusselse sportclubs reageerden alvast verontwaardigd op de oproep om te klikken. Zoiets valt, zoals ze duidelijk maken, niet bepaald binnen de bevoegdheden van een sportclub en je kan het ook moeilijk een goeie zet noemen als je het vertrouwen van jongeren wil winnen. Het is voor de verantwoordelijken van de sportverenigingen bovendien duidelijk dat de oproep in de eerste plaats een welbepaalde groep, met name moslimjongeren, viseert.
Geen alleenstaand geval
De oproep van minister Turtelboom is geen alleenstaand geval. Begin december organiseerde de Staatsveiligheid een colloquium waar de deelnemers werden opgeroepen om “zichtbare elementen van radicalisering” te melden. 
Doelpubliek waren toen onder meer burgemeesters, gemeentesecretarissen, voorzitters en secretarissen van OCMW’s, diensthoofden van sociale diensten, havenbedrijven en diensthoofden burgerlijke stand en bevolking. Toch niet meteen de usual suspects als we het hebben over informanten van de Staatsveiligheid.
Volgens Alain Winants, administrateur-generaal van de Staatsveiligheid, was het niet de bedoeling om mensen aan te zetten tot verklikking. Met een mooi staaltje newspeak noemde hij het liever “een vorm van openheid, communicatie en visibiliteit.” Net als voor Turtelboom was het bij Winants evenmin de bedoeling om “bepaalde bevolkingslagen, -groepen of godsdiensten te stigmatiseren.” Maar tegelijkertijd had hij het wel over “uiterlijke kenmerken van radicalisme” en hij voegde eraan toe:
Van uiterlijk veranderen is overigens ook niet illegaal, en het moet ons niet zomaar doen denken dat het gaat om terroristen. Maar het kan wel een aanwijzing zijn van iemand die zich begint te begeven op de weg van de radicalisering.
Het mag duidelijk zijn dat ze bij de Staatsveiligheid geleerd hebben hoe ze met dubbele tong kunnen spreken. Opmerkelijk was overigens ook de bedenking die Winants in het gesprek met Mo* maakte:
“Het is beter in je database een aantal onbruikbare tips te hebben die tot niets leiden, dan te moeten vaststellen dat de tip ontbreekt die wel tot iets geleid zou hebben.”
Met andere woorden, volgens Winants kan de Staatsveiligheid beter teveel informatie over mensen verzamelen dan te weinig. Dus ook weinigzeggende details over personen die zich niet echt verdacht gedragen, kunnen interessant zijn voor de databank van de Staatsveiligheid. Met die vaagheid en breedheid waarmee Winants zijn “targets” omschrijft, komen we al snel uit bij een variant op “iedereen verdacht”.
Eerder had minister Turtelboom ook al bekend gemaakt dat wijkagenten zullen ingezet worden bij het detecteren van “potentiële terroristen”. In de loop van 2011 zullen die allemaal een opleiding en een handboekje krijgen waarmee ze terroristen kunnen herkennen.
Iedereen verdacht, iedereen informant
Voor dat laatste haalde minister Turtelboom haar inspiratie bij haar overzeese collega Janet Napolitano, de Amerikaanse minister van Binnenlandse Veiligheid. Beide dames hadden enkele maanden geleden nog een overleg over hoe ze de radicalisering het best kunnen aanpakken.
Napolitano gaat met haar campagne “If You See Something, Say Something” weliswaar nog een stapje verder dan Turtelboom. In de VS worden ook burgers opgeroepen elk “verdacht gedrag” te melden. Eén van de dieptepunten van die campagne was een filmpje dat recent gelanceerd werd en dat in alle Walmart supermarkten aan de kassa zal afgespeeld worden. Hopelijk brengt het minister Turtelboom niet op nog meer ideeën. Straks moeten we na de wijkagent, de gemeenteambtenaar, de leraar en sportinstructeur ook nog eens op onze hoede zijn voor de dame achter de kassa.
[youtube=http://www.youtube.com/watch?v=Czoww2l1xdw]
[…] Nog geen twee jaar geleden lanceerde toenmalig minister Turtelboom een oproep aan scholen, sportclubs en jeugdverenigingen om “radicaliserende jongeren” in het oog te houden en desnoods te melden bij de politie. Het voorstel kreeg heel wat tegenwind, niet in de laatste plaats van de jongerenorganisaties die opeens “aangemoedigd werden” om bepaalde groepen jongeren te viseren en te verklikken. […]