Zondag 1 mei werd de Panorama reportage We zijn gezien van journalist Dirk Leestmans uitgezonden op Canvas. De reportage ging over privacy, of liever over het gebrek eraan. Je kan de uitzending hier integraal herbekijken.
Sterk journalistiek werk, omdat Leestmans niet bij één deelaspect blijft stil staan, maar het volledige plaatje probeert te schetsen. Hij toont heel concreet de manier waarop we voortdurend digitale sporen achter laten. Het gaat om die ergerlijke bewakingscamera’s én om die overheidsdatabanken én om die commerciële databanken én om de gegevens die google, facebook en co verzamelen én om wat onze gsm en gps enzoverder. Het gaat om al die puzzelstukjes van onze digitale identiteit en om de gevaren als die puzzelstukjes bijeengelegd worden.
Wat de gevaren van al die sporen zijn, werd onder meer getoond door Filip Waeytens die de dubbele opdracht kreeg om de bankgegevens en de foto’s van de kinderen van VRT-journalist Freek Braeckman te pakken te krijgen. Toen dat probleemloos bleek te lukken, ontlokte dat Braeckman de uitroep “Shit man …” die we hierboven als titel gebruikt hebben. Het illustreert de zorgeloosheid van iedereen die denkt dat zijn of haar persoonlijke gegevens veilig opgeborgen zijn en de ontzetting als blijkt hoe makkelijk diezelfde gegevens te grabbel gegooid kunnen worden.
Hoe kritischer, hoe beter
Naast een dubieus figuur als Nicholas Paelinck, hoofdcommissaris van de politiezone Westkust en zelfverklaard pleitbezorger voor totale controle, kwamen ook verschillende critici van deze ontwikkelingen aan bod. De een was al wat kritischer dan de ander en het relatieve optimisme van bijvoorbeeld Paul De Hert vinden we moeilijk om te delen – maar kritiek mag gerust veel gedaanten hebben. Dichtst bij onze visie lag advocaat Raf Jespers, auteur van Big Brother in Europa. Hij wijst erop dat het hoog tijd is dat deze ontwikkelingen een halt worden toegeroepen.
Vandaag worden de mogelijkheden steeds verder uitgebreid. Er komen nog meer zogenaamd intelligente cameranetwerken, databanken worden gekruist en gekoppeld, onze gegevens worden uitgewisseld en verkocht, het plaatje van ons doen en laten wordt steeds vollediger. Maar daardoor worden ook de gevaren en de mogelijkheden voor misbruik steeds groter. Dit kan enkel vermeden worden door paal en perk te stellen aan die ontwikkelingen. Door de wettelijke regeling van dit alles strenger te maken en door strenger op te treden bij overtredingen.
Maar enkel op de overheid vertrouwen, zou op dit gebied wel erg kortzichtig zijn. Je moet ook als burger opkomen voor je rechten en duidelijk maken dat je het niet pikt als een overheid of een bedrijf deze rechten met de voeten treedt. Het volstaat niet om “Shit man …” te roepen als je merkt hoe kwetsbaar je persoonlijke gegevens zijn. Er is op dit gebied dringend nood aan meer weerwerk. Hoe kritischer we voor dit soort ontwikkelingen zijn, hoe beter. En hoe meer we die kritieken kunnen bundelen, hoe krachtiger ze kunnen klinken. Laten we daar maar eens werk van maken.
Straffe reportage inderdaad. En terecht dat we onze kritieken en onze krachten moeten bundelen. Maar ook overgaan tot actie! Van alles, als het maar ingaat tegen controle en surveillance. Moeten we doen!