Ondermijnt een cashloze samenleving de privacy?

Sedert een goeie maand is het in de hippe Wasbar, waar je je was kan combineren met een drankje en een hapje, onmogelijk om nog met cash geld te betalen. Volgens de uitbaters is dat de toekomst, enkel nog betalen met bankkaart, en heeft het alleen maar voordelen. Ze zijn niet de enigen die daar zo over denken en in het buitenland staan ze zelfs al een paar stappen verder. In Nederland zijn ze al een tijdje bezig met zogenaamde “pin only” campagnes. En in Zweden stevenen ze blijkbaar helemaal af op een cashloze samenleving. Op kleinere schaal was er een paar dagen geleden ook het nieuws dat Tomorrowworld, het Amerikaanse broertje van Tomorrowland, niet alleen cash maar ook betaalkaarten wil bannen. Betalen zal er enkel nog kunnen via de festivalbandjes met chip.

Het heeft alleen maar voordelen, zo klinkt het bij de voorstanders. Het is makkelijker, veiliger en duurzamer. Maar is dat echt wel zo? Alleszins niet volgens privacy-activiste Ancilla Tilia. In een bijdrage voor Joop.nl legt ze netjes uit waarom het bannen van cash betalen uiteindelijk leidt naar minder vrijheid, minder privacy en zelfs minder geld. We pikken er hieronder even de argumenten rond privacy uit.

“Je betalingsgegevens en alles wat deze vertellen over je persoon en levenswijze zijn op het gebied van privacy een van de weinige dingen waar we nog enige controle over hebben. Vorig jaar werd betalingsverwerker Equens al genomineerd voor een Big Brother Award vanwege het zonder medeweten of toestemming van klanten willen doorverkopen van transactiegegevens aan derden. Ook de NSA heeft interesse in het betalingsverkeer van de argeloze Europeaan. De EU heeft onder de noemer Terrorist Finance Tracking Program een overeenkomst met de VS om zonder morren betalingsgegevens van onschuldige burgers te verstrekken. (Europa geniet niet dezelfde rechten want omgekeerd is dat niet zo).
Wanneer contant betalen geen optie meer is, gaat er geen dag voorbij dat er niet geregistreerd wordt waar je wanneer en hoe lang bent geweest. En die registratie duurt waarschijnlijk vanaf het moment dat je inkomsten krijgt tot aan het einde der tijden.
Dat dergelijke informatie, en dan vooral big data, big business is voor veel partijen mag inmiddels duidelijk zijn. Adverteerders en veiligheidsdiensten zijn maar wat blij met al deze gegevens.
Ik denk bijvoorbeeld aan Ahold, dat niet alleen moederbedrijf is van de Albert Heijn, maar ook van Bol.com, Gall & Gall, the Coffee Company (pin only) én, de meest interessante van allemaal, verzekeraar Ohra. Ik hoef niet uit te leggen dat bepaalde aankopen en leefpatronen erg interessant kunnen zijn voor je verzekeraar. Oh hey, en wat een toeval! ING bank is een groot aandeelhouder van Ahold, maar dat staat natuurlijk verder volledig los van dit verhaal. Or does it…?
Daar zijn wetten voor, om ons te beschermen, zegt u? Zoals beveiligingsexpert Jacob Appelbaum mij vertelde in een interview: “Privacy by policy is no privacy at all.” Dit werd onlangs weer bevestigd toen de belastingdienst tegen de regels in parkeergegevens bleek op te slaan. Voor dat fenomeen bestaat nu al een een eigen term: de function creep. Wanneer beloftes eenmaal verbroken worden is het kwaad meteen al geschied.”

Zeker op het gebied van onze privacy zou een cashloze samenleving een slechte zaak zijn. Maar op dezelfde manier doorprikt Ancilla Tilia ook de mythes als zou “cards only” goedkoper, veiliger, duurzamer en zelfs hygiënischer (!) zijn.

Lees de volledige column: Het leed dat pinnen heet.

Pinnen moet

Eerder had ook Jaap-Henk Hoepman in De risico’s van “Pinnen moet” al duidelijk gemaakt dat een cashloze samenleving de privacy van consumenten ondermijnt. Doordat steeds meer winkels geen contant geld meer accepteren, worden consumenten gedwongen om hun bankkaart te gebruiken.

“Bij iedere PIN betaling ziet de bank hoeveel geld je uitgeeft in een bepaalde winkel. Pinnen bij het tankstation: de bank kan redelijk goed schatten hoeveel kilometer je per jaar rijdt. Kan interessant voor de autoverzekering zijn, omdat de premie hier soms van af hangt. Door te pinnen bij de snackbar, in de kroeg, of in de tabakszaak geef je de bank informatie over je ongezonde lifestyle. Op zich geen probleem als je daar zelf voor kiest. Maar als steeds meer winkels contant geld weigeren, heb je straks geen keuze meer. En dan leidt de individuele keuze van winkeliers om geen contant geld te accepteren collectief tot een onaanvaardbaar gevolg.”

Daar wringt inderdaad het schoentje. Als consument moet je de keuze hebben om betalingen te doen zonder een spoor achter te laten. Wanneer alle betalingen cashloos verlopen, kan de hele levenswandel van een consument via zijn of haar betalingen in kaart worden gebracht. Elke transactie wordt dan herleidbaar, opvraagbaar, analyseerbaar en – waarom ook niet – zelfs verkoopbaar. Iets waar zeker niet iedere consument zich mee kan verzoenen. Soms kunnen we beter niet kiezen voor (vermeend) gebruiksgemak. Niet iedereen heeft zin om nog maar eens een stukje van zijn of haar privacy in te ruilen.