“Een slimme stad weet alles over jou. Waar je bent, wie je vrienden zijn, met wie je praat, waar je heen gaat. Het enige andere ontwerp waarin zoiets kan, is een panopticon. En dat is een gevangenis.”
Heerlijk toch om ethisch ontwerper Aral Balkan nog eens aan het woord te horen. De quote hierboven is het startschot van een minidocu van de VPRO over slimme steden. Het is een verademing om eens niet van begin tot einde te moeten kijken en luisteren naar een lofzang op de zegeningen van big data voor de stad en zijn inwoners. Want zoals de ontwikkelingen nu lopen, dreigt dat verkoopspraatje vooral uit te draaien op stedelijke overheden die de macht uit handen geven aan techbedrijven. En dat gaat onvermijdelijk ten koste van de burger die door de gesloten systemen de controle over zijn of haar omgeving dreigt te verliezen en opgescheept wordt met steeds meer surveillance en controle.
Dat het ook anders kan, bewijst het voorbeeld van het Fab Lab in Barcelona aan het einde van de minidocu. Daar wordt vertrokken van het principe van “data as commons” – data als een gezamenlijk bezit.
“Dit is een voorbeeld van ontwikkeling van onderaf. We maken gebruik van open source technologie die mensen zelf kunnen aanpassen. Er rust geen licentie op. En we doen hiermee een rechtstreeks beroep op de burgers. We verschaffen ze instrumenten om data te verzamelen en beslissingen te nemen over het leven in de stad. Welke problemen aangepakt moeten worden.”
Het is een manier om te zorgen voor “slimme burgers” die betrokken zijn bij hun omgeving en de stad niet overlaten aan de techbedrijven die de “smart city” vooral als een miljardenbusiness zien.