Mega-evenementen zijn altijd al het voorwerp geweest van draconische veiligheidsmaatregelen en een ideaal speelterrein voor het uitrollen van de nieuwste surveillancetechnologieën. Het olympisch motto “sneller, hoger, sterker” lijkt even goed op te gaan voor de alomvattende surveillance die elke organiserende stad in zijn greep neemt. De Olympische Spelen 2016 in Rio de Janeiro vormen op dat gebied geen uitzondering.
De meest in het oog springende verschijning van dat veiligheidscircus is zonder enige twijfel Simera, een camerasysteem dat aan een luchtballon boven de stad zweeft en zonder verpinken de hele stad in de gaten kan houden.
Simera werd door het Amerikaanse Fairfax Logos Technologies ontwikkeld voor gebruik door het Amerikaanse leger in Pakistan. Maar zoals wel meer het geval is, heeft die militaire technologie ondertussen ook zijn weg gevonden naar burgerlijke toepassingen. Logos Technologies zorgde voor een lichtgewicht versie die uitgetest werd in een aantal Amerikaanse steden en die ze nu dus, met de Olympische Spelen in Rio de Janeiro, voor het eerst ook aan het buitenland kon verkopen.
Simera bevat 13 bewakingscamera’s, vastgemaakt aan luchtballonnen die ongeveer 200 meter boven de grond hangen. De camera’s filmen het grootste deel van de stad live in hoge reolutie. De beelden hebben een kwaliteit van 120 megapixels, waardoor je bijvoorbeeld voertuigen en voetgangers in een gebied van 40 vierkante kilometer nauw in de gaten kan houden en waar gewenst kan inzoomen op specifieke delen. Politie en troepen op de grond kunnen het systeem niet alleen live gebruiken, maar ook terugspoelen tussen bewaarde beelden.
Massale surveillance
Fairfax Logos Technologies verkoopt Simera als een live versie van Google Maps, gecombineerd met een bewakingssysteem. Maar het verkoopspraatje kan niet verbergen dat het systeem de lat voor massale surveillance opnieuw aanzienlijk lager legt. Simera en andere vergelijkbare WAMI (wide-area motion imagery) systemen, maken het bespieden van grote delen van steden een pak makkelijker en toegankelijker voor lokale overheden.
De Amerikaanse burgerrechtenbeweging ACLU heeft daarom in het verleden al verschillende keren geprotesteerd tegen dit soort systemen die volgens haar een onaanvaardbare inbreuk zijn op de privacy.
“It’s a tremendously powerful surveillance technology that has the potential of monitoring the whereabouts of everyone in a town or city, and that is just too much power to allow the government to wield. While every technology has its benefits, at a certain point we say no, because the privacy invasion is too significant.”
Access Now wijst nog op een ander probleem.
“These technologies originally were designed for the military and are now being used for constant surveillance of a civilian population. The potential for abuse must be matched by safeguards, oversight, and transparency. If the Brazilian government wants to use this invasive technology, they should be required to inform the population how the technology will work and what data will be collected. There must be robust human rights protections to minimize the privacy impact, including clear standards limiting the use and retention of any data collected. The lack of clarity surrounding how the footage captured by these monitoring systems is handled is deeply troubling. The devices are new, regulations are sparse, and old laws may not contain language broad enough to apply to them.”
Nathan Thompson van het Igarapé Institute, een Braziliaanse denktank rond veiligheid en ontwikkeling, maakt zich bovendien zorgen over de toekomst.
“Concerns over civil liberties, surveillance and possible constitutional conflicts appear to be taking a back seat in order to guarantee security during the Olympics. One of my primary concerns is how and whether these technologies will continue to be used in Brazil once the Olympics are over and everyone has gone home.”
Die bezorgdheid is niet onterecht. In het verleden is telkens weer gebleken dat overheden zelden geneigd zijn om al hun veiligheidsspeelgoed terug op te bergen wanneer de Spelen gepasseerd zijn. Ook na de Spelen in London in 2012 bleven de cameradrones vliegen en na Beijing in 2008 bleef het web van bewakingscamera’s gewoon hangen. Wellicht zal ook Rio geen uitzondering vormen op deze ongeschreven regel. Reden genoeg om zich nog meer zorgen te maken als een stad dit soort ballonnetjes oplaat.
