Groot-Brittannië staat wereldwijd bekend als een van de landen met het hoogste aantal bewakingscamera’s per inwoner. De Britten zijn op dat gebied dus wel wat gewoon. Toch ontstond er recent heel wat commotie toen een school in de Engelse West Midlands besloot om ook in de toiletten camera’s te hangen. Ouders reageerden verontwaardigd op de maatregel die ze terecht “intrusive and creepy” noemen.
De Summerhill School in Kingswinford nam de beslissing als een reactie op wat de directie omschrijft als “disappointing behaviour” van de leerlingen – lees: er zou gepest worden in de toiletten en er zouden een paar gevallen van vandalisme geweest zijn. Met de camera’s wilden ze bijhouden wie wanneer de toiletten binnen en buiten gaat. Bovendien, aldus de directie, hangen er op verschillende andere plekken in de school reeds sedert jaren camera’s. Eentje meer of minder zou het verschil toch niet maken?
Maar volgens ouders weigeren hun kinderen om nog gebruik te maken van de toiletten, zolang de camera’s er hangen. Ze argumenteren ook dat er voldoende andere manieren zijn om na te gaan wie de toiletten gebruikt. En als de directie toch absoluut camerabewaking wil om de toegang te monitoren, dan hoeven die camera’s toch niet per se binnen in het toiletgebouw te hangen?
Meer dan 200 scholen
Ook Big Brother Watch reageerde op het bericht. De privacyorganisatie had een paar jaar geleden bekend gemaakt dat meer dan 200 scholen in Groot-Brittannië camera’s hadden hangen in de toiletten of in de ruimtes waar leerlingen zich moesten omkleden. De camera’s in Summerhill School waren dus op zich niets nieuws, met dat ene verschil dat in het geval van Summerhill de camera’s duidelijk gericht zijn op de urinoirs en op de toiletten zelf.
Big Brother Watch geeft de ouders dan ook overschot van gelijk. “Teaching children ‘high standards of behaviour’ can be done in many ways that do not involve breaching their privacy when going to the loo. This is a heavy handed, unacceptable and frankly lazy approach to addressing problems of behaviour. The school should rethink their policy and work with parents and students to address problems rather than spend money on inappropriate surveillance.”
In Britse scholen is het gebruik van camerabewaking overigens een wijdverspreid fenomeen. Eerder dit jaar raakte bekend dat er in een aantal scholen zelfs een proefproject liep voor het gebruik van bodycams door leerkrachten in de klas. Een onderwijsadviseur had daarop koeltjes gereageerd dat scholen beter zouden inzetten op training en scholing van het personeel zodat ze mee konden bouwen aan een positief schoolklimaat. Hij noemde camera’s een dure en complexe technologische oplossing voor een probleem dat kan opgelost worden op andere manieren die veel duurzamer zijn. Wat ons inziens niet alleen geldt voor de bodycams, maar evenzeer voor negen van de tien andere bewakingscamera’s die te pas en vooral te onpas worden opgehangen.
Stapje voor stapje
Wat het voorbeeld van Summerhill School vooral toont, is de manier waarop camerabewaking en andere surveillancetechnologieën stapje voor stapje verder binnendringen in ons leven. Een paar jaar geleden zou niemand gedacht hebben dat scholen camera’s zouden hangen. Ondertussen hangen ze er en zeker niet alleen in Groot-Brittannië. Daarna zou niemand gedacht hebben dat ze ook zouden worden gebruikt om een toiletgebouw in het oog te houden. Dat is ondertussen ook al op verschillende scholen het geval. En nu worden dus de urinoirs zelf al gefilmd. En het geldt ook niet alleen voor scholen, maar ook op andere plekken als sauna’s of wellness centra doen bewakingscamera’s steeds meer hun intrede.
De Summerhill School is daarmee een schoolvoorbeeld van hoe camerabewaking niet beperkt blijft tot de openbare ruimte, maar ook haar weg vindt naar plekken die we totnogtoe als strikt privé beschouwden. Wat vandaag nog onvoorstelbaar lijkt, kan morgen al bittere realiteit zijn. Het is nu al te merken dat er op het vlak van camerabewaking steeds meer gewenning optreedt. Niemand lijkt nog wakker te liggen van de zoveelste camera die geïnstalleerd wordt. Maar het zou fout zijn van te wachten tot er weer eens een grens overschreden wordt. Hoe sneller we een duidelijke lijn trekken voor camerabewaking, hoe beter. Want niemand wil toch meemaken dat hij of zij een dringende behoefte moet doen, om pas te laat te ontdekken dat je daarbij – zoals de leerlingen van Summerhill School – in het oog wordt gehouden door een bewakingscamera.
