Wat er in ons huis gebeurt, is privé. Dat lijkt de logica zelve. Maar ook daar wordt steeds meer aan onze privacy geknabbeld. Het laatste voorbeeld in het rijtje is de digitale meter of slimme meter of hoe je die ook wil noemen. Als het van minister Tommelein afhangt, dan moeten we die vanaf 2019 allemaal verplicht in huis halen. Een slecht idee. Dat vinden onder meer Test-Aankoop, schrijver Marc Reugebrink en Beperk de Straling. En dat vinden we bij datapanik, vanuit onze zorg om de privacy, evenzeer. Daarom vragen wij samen met de Liga voor Mensenrechten dat elke burger op zijn minst de keuzevrijheid moet hebben. Wie geen digitale spion in huis wil halen, moet de mogelijkheid krijgen om zo’n digitale meter te weigeren.
Waarom we dat vinden, kan je hieronder uitgebreid lezen in een tekst die we samen met de Liga voor Mensenrechten opgesteld hebben. En we willen meteen nog eens oproepen om de petitie tegen de verplichte slimme meter te onderschrijven. Zo kan je laten horen dat niet iedereen bereid is om nog maar eens een stukje privacy in te leveren.
Keuzevrijheid voor digitale meters is noodzakelijk
De Vlaamse overheid is van plan om vanaf 2019 de digitale of ‘slimme’ elektriciteitsmeter verplicht te installeren in elk huis in het Vlaams gewest. Overheden en bedrijven verkopen het invoeren ervan als een succesverhaal. In persmededelingen gaat het altijd over de voordelen en de noodzaak: er is geen alternatief. Toch roepen geconnecteerde meters ernstige vragen op over onze fundamentele rechten als burger in heel het verhaal. Het stuit ons tegen de borst dat de ontwerptekst van de wet voorziet dat mensen verplicht zullen zijn de meter te aanvaarden. Terwijl een aantal problemen in het vage gehouden of zelfs compleet genegeerd worden.
Naast de gezondheidsproblemen die slimme meters volgens sommigen kunnen veroorzaken, houden slimme meters enorme risico’s in inzake privacy en veiligheid van onze persoonlijke data.
Privacy
De slimme meter kan je meterstanden verzamelen tot op het kwartier (of zelfs tot op de minuut) en krijgt daardoor een gedetailleerd beeld van je privé-leven.
Er zit geen limiet aan de frequentie van het verzenden van de gegevens: de digitale meter kan om het kwartier je gegevens doorgeven aan de netbeheerders. Wat een schat aan gegevens! Op die manier hebben de netbeheerders (en iedereen die toegang krijgt tot deze data) een heel gedetailleerd beeld van wat er in jouw huis gebeurt: wanneer je opstaat, wanneer je je huis verlaat, wanneer je thuiskomt, wanneer je gaat slapen, wanneer je op vakantie bent, hoeveel mensen er in je huis wonen, wanneer je je kleren wast, wanneer je kookt, of je ’s nachts vaak opstaat, of je laat uitgaat, of en wanneer er zich ‘afwijkende’ gebeurtenissen voordoen, etc. Zelfs welke (merken) apparaten je op welk moment gebruikt of welke tv-programma’s je bekijkt kan aan de hand van algoritmes afgeleid worden.
Het is absoluut niet duidelijk in hoeverre je als gebruiker een zeg hebt in wat er wanneer naar wie doorgestuurd wordt. Je kan dan wel aangeven dat je niet gevolgd wilt worden, maar hoe weet je zeker dat het niet gebeurt? De digitale meter is eigenlijk een zwarte doos in je huis: je ziet niet wat het meet, en wat het wanneer naar wie doorstuurt. Je ondertekent in feite een blanco contract. De overheid zal hopelijk de regels wel opstellen waarbinnen die gegevens gebruikt mogen worden, maar hoe toezicht gehouden zal worden? Geen idee.
Natuurlijk zullen er ‘garanties’ zijn van de netbeheerders. De verbinding zal (dat hopen we toch) versleuteld zijn. En gegevens die niet nodig zijn voor het factureren zullen geanonimiseerd worden. Maar eigenlijk stuur je cruciale gegevens over je leven op zonder zeker te weten waar die uiteindelijk zullen landen. Hoe goed ze beveiligd zullen zijn. Aan wie ze doorverkocht zullen worden. Met welke andere gegevens ze zullen gecombineerd worden. Wanneer de garanties en voorwaarden veranderen. Zoals zo vaak zal je expliciet kunnen vragen om bepaalde dingen niet door te geven (opt-out). Terwijl het van meer respect getuigt als bedrijven en de overheid mensen zelf laten beslissen wanneer ze gegevens wél willen doorgeven (opt-in).
De privacy-kwestie wordt des te prangender als je naar het ‘Internet of Things’ kijkt, waarbij alledaagse domotica verbonden wordt met het internet. Het zou een prachtig project zijn om die domotica ook te verbinden met de meter, niet? En dan kunnen netbeheerders goed in kaart brengen welk apparaat veel energie verbruikt op welk moment. Dan hebben we een ‘slim’ elektriciteitsnetwerk. En vooral een Big Brother die over de schouder meekijkt bij alles wat je in huis uitricht. Dat is de ‘slimme’ toekomst.
Ja hoor, er zijn nog mensen die om hun privacy geven en gelukkig maar. En opnieuw getuigt het van een hallucinant gebrek aan respect dat nota bene een voormalig Staatssecretaris voor Privacy – Bart Tommelein – beslist dat bij iedereen in huis een apparaat zal geplaatst worden dat automatisch gegevens doorstuurt naar bedrijven met een quasi-monopolie, zonder dat een burger daar ook maar iets over te zeggen heeft.
Veiligheid
Online veiligheid is bijzonder moeilijk te garanderen. Wie het nieuws een beetje volgt weet dat er voortdurend gegevens gestolen worden, bedrijven gehackt, nieuws gemanipuleerd. De voorbeelden liggen voor het grijpen. De data, jammer genoeg, soms ook. Online veiligheid is een complex gegeven en zelfs de grootste bedrijven hebben hun gevoelige plekken. Daarom is het een absurde gedachte om bij alle burgers verplicht een geconnecteerde meter te installeren die automatisch gegevens doorstuurt naar bedrijven. Wat als die bedrijven gehackt worden? Of het netwerk? Of de meter zelf? Wat met een toekomstige verbinding met het Internet of Things, dat ook al niet bekend staat om z’n veiligheid? Hoe kunnen de bedrijven en minister Tommelein garanderen dat de gegevens van burgers veilig zijn? Dat de gegevens na een hack niet zullen gebruikt worden om te zien wanneer iemand – pakweg – slaapt of op vakantie is? Daar wordt geen antwoord op gegeven. Want we gaan naar de ‘slimme’ toekomst.
Conclusie
Vernieuwing is geen probleem. Mechanische meters vervangen door digitale ook niet. Het is wel een probleem om bij burgers verplicht een communicerende, geconnecteerde digitale meter te installeren en zo hun leven bloot te stellen aan inbreuken op de privacy en aanvallen op de veiligheid. Die burger wordt het recht ontnomen om een eigen keuze te maken en dat te weigeren. De enige respectvolle manier om de meters te installeren bestaat erin digitale meters te installeren zonder ook maar enige communicatiemogelijkheid. Wie akkoord is om data te laten doorsturen met z’n meter, kan dat expliciet aanvragen met een duidelijke lijst van de gevolgen (lees: niet begraven onder pagina’s vol juridisch jargon).
Wat willen we concreet?
- dat je de digitale meter expliciet moet aanvragen (opt-in) of bij een wijdverspreide installatie de meter kan weigeren (opt-out);
- dat je het recht hebt om een communicerende digitale meter te weigeren zonder daarmee je elektriciteitsaansluiting te verliezen;
- dat je altijd kan opteren voor een meter zonder communicatieverbinding zodat je gegevens zeker niet verstuurd kunnen worden;
- dat je kan vragen om je gegevens om de maand te laten meten (en niet om het kwartier);
- dat je op elk moment een duidelijk overzicht hebt van wat er met je gegevens gebeurt en dat deze niet gedeeld kunnen worden met derden (bv. commerciële partners of zelfs politie).
