Steeds vaker spelen internetbedrijven heer en meester over wat we mogen zeggen en zien. Als gebruiker sta je machteloos. Evelyn Austin geeft voor Bits of Freedom het schrijnend voorbeeld van Women on Waves, een organisatie die wereldwijd strijdt tegen ongewenste zwangerschap en onveilige abortus. In een half jaar tijd heeft YouTube de video’s en het account van de organisatie niet minder dan drie keer geschorst en weer tot leven gewekt. Zonder boe of bah of verdere uitleg en zonder de mogelijkheid van wederwoord. Het enige wat gewicht in de schaal bleek te werpen, was dat Women on Waves als gerespecteerde organisatie kan rekenen op een netwerk van journalisten en volgers die aandacht kunnen eisen voor de schorsing en YouTube kunnen dwingen tot actie. Maar dat dit werkt voor Women on Waves biedt geen enkele garantie voor andere YouTube-gebruikers die aan dezelfde willekeur ten prooi vallen en het biedt al helemaal geen garanties voor de toekomst. Zoals Evelyn Austin concludeert: zolang YouTube geen betekenisvol inzicht geeft in hun contentmoderatie-proces, zullen gebruikers buitenspel blijven staan.
Women on Waves’ YouTube-accounts zijn dit jaar al drie keer verwijderd: wie heeft de touwtjes van jouw uitingsvrijheid in handen?
Drie rode kaarten, drie verontschuldigingen
Eind januari krijgt Women on Waves bericht dat ze YouTube’s “community guidelines” hebben geschonden en hun account daarom offline is gehaald. Ook het account van hun zusterorganisatie Women on Web wordt geschorst. Details blijven achterwege. Ze kunnen niet meer inloggen en hebben geen toegang tot hun video’s. Ze tekenen bezwaar aan met behulp van het klachtenmechanisme van YouTube, maar zonder resultaat. Vervolgens verstuurt Women on Waves een persbericht waarmee ze de schorsing onder de aandacht brengen van de media. Dit levert wel wat op: YouTube laat weten dat de schorsing onterecht was en de accounts worden gereactiveerd.
Een paar maanden later. Sinds de reactivering van hun account in januari, heeft Women on Waves geen nieuwe video’s geüpload. Maar voilà: weer wordt hun account offline gehaald, voor dezelfde reden. (Hetzelfde gebeurt ook weer met het account van Women on Web.) Van het één op het andere moment zijn de video’s over veilige abortus, beschikbaar in tientallen talen, niet langer te vinden voor mensen die op zoek zijn naar betrouwbare medische informatie. De timing is op z’n zachtst gezegd opmerkelijk, namelijk dertig dagen voor het Ierse abortusreferendum.
De verdwijning van de accounts gaat niet onopgemerkt. Waar het in januari een persbericht was dat ertoe geleid lijkt te hebben dat de accounts werden gereactiveerd, is het deze keer een aantal tweets gericht aan YouTube en YouTube CEO Susan Wojcicki die ervoor lijken te zorgen dat YouTube in actie komt. Met precies hetzelfde resultaat. YouTube herziet de zaak en concludeert dat Women on Waves de community richtlijnen niet overschreden heeft. De accounts komen weer online.
Helaas is het een kleine maand later weer zover: op 15 juni wordt een video van Women on Web offline gehaald en vervolgens wordt hun hele account geschorst. Weer zijn het de community richtlijnen die niet nageleefd zouden zijn. Op 16 juni maakt Women on Web bezwaar – dit wordt op 18 juni afgewezen. Op 20 juni, nadat we contact hebben gehad met YouTube Nederland, staan de zaken er opeens anders voor: Women on Web ontvangt bericht dat hun account wordt gereactiveerd omdat hun content bij nader inzien niet in strijd is met de regels.
#sorrynotsorry
Vind je ‘t maar een vermoeiend verhaal? Wij ook. Samen met Women on Waves en Women on Web zochten we in mei contact met YouTube Nederland. We vroegen naar inzicht in hoe of waarom de accounts worden geflagd en hoe de beslissing wordt gemaakt om de accounts te reactiveren. We werden verteld dat dit interne informatie is die niet publiek gemaakt kan worden. Bij doorvragen kregen we het standaard, ontwijkende antwoord: YouTube haalt elke dag zoveel content offline, er gaat wel eens wat mis. Soit.
Gebruikers kunnen niet op YouTube vertrouwen
Natuurlijk is YouTube niet het open internet. Het bedrijf bepaalt zelf welke content is toegestaan. We hebben hier legio voorbeelden van gezien. Van het voortrekken van bepaalde content en accounts, tot het “verbergen” van LGBTQ+-gerelateerde video’s. En van het verplichten van advertenties bij sommige content, tot het juist uitschakelen van de advertentiemogelijkheid bij andere, “ongewenste”, content. Maar zoals we hebben gezien wil YouTube nog wel eens van mening veranderen over wat ongewenst is, dus hoe moeten gebruikers hierop anticiperen? YouTube’s missie is “to give everyone a voice”, maar het bedrijf aarzelt niet je die stem ook weer te ontnemen.
Deze wispelturigheid was niet zo’n probleem geweest als YouTube niet zoveel macht had. Maar zoals het er nu voor staat, is YouTube de website waar mensen naartoe gaan om videocontent te zoeken. Deze machtspositie wordt versterkt door het feit dat in veel landen YouTube en providers afspraken hebben waardoor verkeer naar youtube.com “gratis” is. En vergeet niet: in veel landen is het een stuk veiliger om youtube.com te bezoeken dan om womenonwaves.org te bezoeken. In andere woorden, als je wilt dat je video’s worden gevonden, dan heb je YouTube nodig.
YouTube zet gebruikers buitenspel
Het account en de video’s van Women on Waves zijn in een half jaar tijd maar liefst drie keer geschorst en weer tot leven gewekt. Niet dankzij de klachtenprocedure van YouTube, maar omdat Women on Waves als gerespecteerde organisatie kan rekenen op een netwerk van journalisten en volgers die aandacht kunnen eisen voor de schorsing en YouTube kunnen dwingen tot actie. Dat dit de afgelopen drie keer heeft gewerkt is geen garantie voor de toekomst. Maar nog veel belangrijker: het is verre van een oplossing die alle YouTube-gebruikers beschermt. Zolang YouTube geen betekenisvol inzicht geeft in hun contentmoderatie-proces, zullen gebruikers buitenspel blijven staan.