Terechte storm van kritiek op verplichte vingerafdruk op identiteitskaart

Afgelopen week heeft de Kamercommissie Binnenlandse Zaken het licht op groen gezet voor het wetsontwerp van minister Jan Jambon dat digitale vingerafdrukken toevoegt aan de identiteitskaart.

De uitrol gaat van start in april 2019 en zou ongeveer tien jaar in beslag nemen, waarna elke burger zou moeten beschikken over een identiteitskaart met een digitaal beeld van de afdrukken van de rechter- en linkerwijsvinger. Minister Jambon, de trotse vader van het wetsontwerp, zette de boodschap op twitter en dat lokte meteen een stortvloed van reacties en meer dan terechte kritieken uit.

#ikweiger

Op Twitter lieten burgers onder de hashtag #ikweiger massaal weten dat ze in verzet gaan. “De enige vingerafdruk die ze kunnen krijgen, is die van mijn middenvinger”, tweette cartoonist Lectrr. “Je verwart ‘veiligheidscultuur’ met ‘angstcultuur’ – ik werk niet mee”, klonk het elders. Of nog: “Niets garandeert dat dit niet voor andere doeleinden gebruikt zal worden”, en – iets minder vriendelijk – “Stasi-praktijken”.

Computerwetenschapper Jeroen Baert, die me de hashtag #ikweiger lanceerde, noemde het wetsvoorstel “ondoordacht”. “Er is op z’n minst een weloverwogen debat nodig. Het opslaan van een vingerafdruk brengt een machinerie in gang om in de toekomst een databank uit te bouwen, ook al wordt door het kabinet benadrukt dat de afdrukken niet gecentraliseerd zullen worden. Wie heeft over tien jaar toegang tot onze gegevens? Trouwens, België heeft geen al te goed cv als het aankomt op het veilig bewaren van data. Noem het gerust belabberd. Ook het verzamelen van vingerafdrukken houdt een risico in. De systemen zijn een makkelijk doelwit voor mensen met slechte intenties. Kijk naar de massale veiligheidslekken in India, waar ze ook zo’n identificatiesysteem kennen.”

Gegevensbeschermingsautoriteit

De Privacycommissie had al eerder laten weten dat ze tegen was en herhaalde dat nog eens onder haar nieuwe naam van Gegevensbeschermingsautoriteit (GBA). Haar advies leest als een uitgebreide aanklacht tegen het plan van minister Jambon. De argumenten van de GBA zijn zowel van juridische en procedurele als van inhoudelijke aard. Voor de parlementaire stemming is geen “beoordeling van de impact op de bescherming van data” gebeurd. Dat is een inbreuk op de GDPR, die zo’n beoordeling vereist, zegt de privacywaakhond. Voorts is er nog altijd geen echte verantwoording voor de maatregel. Identiteitskaarten hebben al elementen tegen vervalsing, zoals een hologram en een gelaatsafbeelding. Ook de Europese privacywaakhond twijfelde in een advies eerder al aan de rechtvaardiging van het registeren van biometrische data, zoals gelaatsafbeelding en vingerafdrukken.

Juridische stappen

De experts van deJuristen haalden fel uit en kondigden alvast juridische stappen aan. “Als de wet er in deze vorm doorkomt, dan zullen we die sowieso aanvechten bij het Grondwettelijk Hof”, zei Mat­thias Dobbelaere-Welvaert. “De overheid wil steeds meer informatie over ons. Dat zal wellicht zo blijven duren tot haar juridisch een halt wordt toegeroepen.” De ICT-jurist vroeg zich ook af hoe elke gemeente onze vingerafdrukken voor de aanmaak van een nieuwe kaart zal bijhouden? Op een doodgewone harde schijf?

Voor criminelen

Ook privacy-expert Paul de Hert van de VUB is een hevige tegenstander van de maatregel. “In de hoofden van de mensen wordt het opslaan van vingerafdrukken nog altijd gezien als iets wat enkel voor criminelen geldt. Voor gewone burgers is deze drastische mentale sprong dan ook niet evident.” Hij begrijpt de noodzaak van een vingerafdruk evenmin. “Met de foto is er vandaag al een identificatie-element op de identiteitskaart. Waarom moet er met de vingerafdruk dan nog een extra biometrie-element bijkomen? Op die vraag heb ik van de minister nog geen duidelijk antwoord gekregen. Daarnaast kan ik mij niet van de indruk ontdoen dat het met deze maatregel maar een kleine stap is naar een algemene database met vingerafdrukken in ons land.”

Sausje van terreur

De Hert en co worden in hun kritiek bijgetreden door professor overheidsmanagement Steven Van de Walle (KULeuven). “In het huidige politieke systeem maak ik me geen zorgen om mijn privacy, maar wat als dat verandert? Daar moet je bij de uitbouw van informatie-infrastructuur altijd rekening mee houden: dat die informatie ook door andere politieke systemen gebruikt kan worden. Zou deze minister de massale inzameling van vingerafdrukken ook steunen als het initiatief van een PVDA-minister kwam?” Van de Walle voegde eraan toe dat de overheid probeert iedereen warm te maken voor de maatregel door er “een sausje van terreur” over te gieten.

Verlies je identiteitskaart

Jong Groen tot slot riep via Facebook op om de identiteitskaart met opzet kwijt te geraken, nu de vervanging nog zonder vingerafdrukken kan. “Daarmee zorg je ervoor dat je nog minstens 10 jaar verder kan met een nieuwe ID-kaart zonder vingerafdruk. Waar eindigt het wanneer we nu onze vingerafdruk op onze identiteitskaart laten zetten? Onze privacy is ons daar veel te dierbaar voor. We gaan niet mee in die zogenaamde veiligheidscultuur van Jambon. Een overheid dient in de eerste plaats haar burgers te vertrouwen en hun privacy te respecteren. Zoals de Privacycommissie ook stelt is de nieuwe maatregel van Jambon disproportioneel.”

#ikweiger #veiligheidstheater

Zo zouden we nog wel een tijdje kunnen doorgaan. De storm van kritiek die na het voorstel de kop opstak, is niet meer dan terecht. De maatregel is disproportioneel, nergens wordt de noodzaak bewezen, het potentiële effect ervan is zeer twijfelachtig, beveiliging van dergelijke massa gevoelige gegevens is een heikel punt, het is niet meer dan een opstapje naar een centrale databank met de vingerafdrukken van alle burgers, enzoverder. De maatregel van minister Jambon en co vormt de zoveelste inbreuk op onze privacy en elke burger wordt nog maar eens als een potentiële crimineel behandeld. Redenen genoeg om voluit te gaan voor #ikweiger.