Heel wat Duitsers (en Belgen en …) houden van een saunabezoek. Amerikanen vinden het dan weer raar dat vreemden zich naakt uitkleden en vervolgens samen zitten te zweten. Maar voor de meesten onder ons is dit geen probleem; de naaktheid vindt plaats in een afgebakende ruimte, waar mensen elkaar vertrouwen en waar duidelijke regels en afspraken gelden. Katharina Nocun was daarom met reden geschokt toen ze merkte dat er in de kleedkamer van haar favoriete sauna bewakingscamera’s waren geïnstalleerd. Zonder het te beseffen, was ze naakt gefilmd. Geen probleem, zei de sauna-eigenaar, als er niets is gebeurd, worden de opnames na twee uur gewist. Wel een probleem, vond Nocun en ze meldde de camera’s aan de functionaris voor gegevensbescherming in Berlijn.
Deze scène is het uitgangspunt van het boek dat Katharina Nocun schreef over privacy en gegevensbescherming. Nocun is internetactiviste en was een tijd lang beleidscoördinator van de Duitse Piratenpartij. De centrale vraag die ze stelt, is: hoe ver moeten we gaan in het accepteren van gegevensverzameling en hoeveel bescherming van onze privé-gegevens mogen (moeten) we verwachten – zowel in de echte wereld (in de sauna of als we op straat wandelen) als op het internet? Het is het begin van Nocun’s trip door de datajungle.
Ze ging op onderzoek naar wat er allemaal over haar wordt opgeslagen en bijgehouden (en ontdekte onder meer dat ze ten onrechte in een politiedatabank was terecht gekomen). In de volgende stap wilde ze ook weten wat er tegenwoordig met deze informatie mogelijk is op het gebied van data-analyse. De trieste waarheid is: we zijn allemaal manipuleerbaar. Als iemand weet op welke knoppen hij bij ons moet drukken, kan hij ons aan de leiband van onze angsten en hoop leiden.
Toch wilde Nocun een boek over gegevensbescherming schrijven dat niet fatalistisch of deprimerend zou zijn. Dat was ze ook aan zichzelf verplicht, als ‘webjunkie’ die zelf ook voortdurend online shopt, sociale media gebruikt, enzoverder. Voor haar zijn een digitale detox of andere beperkingen geen optie want teveel een toegeving. Het maakt er haar verhaal misschien niet simpeler op, maar ze slaagt er wel in door haar boek te eindigen met tal van positieve voorbeelden van verandering en praktische tips voor het behoud van onze online privacy. Het resultaat is een stevig onderbouwd en vlot geschreven pleidooi voor een veel betere bescherming van onze persoonsgegevens. Het saunabezoek blijft daarbij een goed gevonden metafoor voor de privacy en bescherming die we ook elders online en offline verwachten.
Katharina Nocun: Die Daten, die ich rief. Wie wir unsere Freiheit an Großkonzerne verkaufen – uitg. Bastei Lübbe, paperback, 347 pag.