[ Origineel @ Amnesty International ]
Na ruim een maand ‘lockdown light’ maakt Amnesty International een tussentijdse balans op van de mensenrechtenimpact van de aanpak van de COVID-19-pandemie in België. Hoewel er positieve zaken te vermelden zijn, wijst de organisatie op belangrijke bezorgdheden die mee moeten genomen worden in de verdere aanpak van de crisis.
“De coronacrisis heeft een impact op een breed spectrum van rechten zoals het recht op gezondheid, bewegingsvrijheid en privacy. We merken dat de overheid bij de aanpak van COVID-19 wel aandacht heeft voor mensenrechten, maar er is ruimte voor verbetering”, zegt Wies De Graeve, directeur van Amnesty International Vlaanderen.
Kwetsbare groepen
Amnesty International ziet als rode draad dat kwetsbare mensen harder worden getroffen. Mensen die voordien in een maatschappelijk, juridisch, medisch of fysiek kwetsbare positie zaten, krijgen ook nu de zwaarste klappen.
“Het is de taak van de overheid om de impact van de crisis op mensen te minimaliseren. De Belgische overheden kunnen daarbij steunen op een erg doortastend middenveld, maar voor sommige groepen moet er een serieuze tand bijgestoken worden,” aldus De Graeve.
Amnesty International is tevreden met de recente oprichting van een ‘taskforce kwetsbare groepen’ die op een structurele manier zal nagaan met welke problemen kwetsbare groepen op dit moment geconfronteerd worden en die zal zoeken naar oplossingen daarvoor. De organisatie hoopt dat doortastende maatregelen zullen genomen worden voor onder meer mensen in armoede, dak- en thuislozen, mensen op de vlucht en mensen zonder papieren, in overleg met de actoren op het terrein en het middenveld. Ook mensen die in de informele sector werken, onder meer sekswerkers, mogen zeker niet uit het oog verloren worden.
“We zagen ook zorgwekkende berichten over de levensomstandigheden in gesloten centra voor vreemdelingen. In deze context is de opschorting van het extern toezicht problematisch. Enkele honderden mensen werden reeds vrijgelaten. Mensen wiens recht op gezondheid niet gewaarborgd kan worden of die niet binnen korte tijd verwijderd kunnen worden moeten vrijgelaten worden en toegang krijgen tot noodopvang.”
Wies De Graeve, directeur Amnesty Vlaanderen
Ook over andere plekken van detentie, zoals de gevangenissen, is Amnesty International bezorgd. De regering nam terecht maatregelen om het risico op snelle verspreiding van het virus in te perken, onder meer door de populatie te verkleinen. Maar net als buiten de gevangenis, moeten inperkingen op de rechten van gedetineerden noodzakelijk, proportioneel en tijdelijk zijn. Het sterk afgezwakte contact tussen gevangenen en gedetineerden en de buitenwereld moet consequent opgevangen worden door alternatieven en extern toezicht is ook hier van fundamenteel belang.
Amnesty International verwelkomt de inspanningen om slachtoffers van huiselijk geweld te beschermen, maar waarschuwt tezelfdertijd: “Het zal zaak zijn om een-en-ander te verduurzamen na het ergste van de crisis. Want sommige van de maatregelen die nu worden genomen – zoals het gevoelig uitbreiden van de noodopvang – waren nodig door een bestaand structureel tekort.”
Tot slot, wijst Amnesty op de rechten van ouderen: “De berichten die ons bereiken uit de woonzorgcentra zijn zeer zorgwekkend,” zegt Wies De Graeve. “De eerste focus ligt nu op noodmaatregelen om de scheefgeraakte situatie recht te trekken, maar van zodra mogelijk moet grondig geëvalueerd worden en in kaart gebracht worden wat nodig is om de rechten van ouderen in alle woonzorgcentra wel te respecteren en te garanderen – ook tijdens crisissituaties.”
Maatregelen die de bewegingsvrijheid inperken en handhaving
In de strijd tegen Corona heeft de overheid de bewegingsvrijheid van burgers verregaand ingeperkt. De inbreng van wetenschappelijk advies en communicatie door experten zijn ‘good practices’. Amnesty International vindt de inspanningen van de experten om de noodzakelijkheid en de proportionaliteit van die inperkingen te duiden lovenswaardig.
Maar de handhaving zorgt volgens Amnesty voor meer problemen: “De afgelopen weken zagen we lokale besturen opvangcentra voor asielzoekers in ‘lockdown’ zetten zonder wettelijke basis, besturen die het niet nodig vonden te wachten op een wettelijke basis om GAS-boetes uit te schrijven, of creatieve opsporingen met drones en warmtecamera’s om tweedeverblijvers op te sporen. Dan gaan er uiteraard allerhande alarmbellen af bij mensenrechtenexperten.”
Ook berichten die suggereren dat de politie de maatregelen kordater handhaaft in buurten waar veel mensen uit etnische minderheidsgroepen leven, doen Amnesty vrezen voor een opflakkering van etnisch profileren.
Mensenrechten centraal
Deze week werden de lockdownmaatregelen verlengd tot minstens 3 mei. In tussentijd wordt nagedacht over een exitstrategie. Ook daarbij zullen de mensenrechten centraal moeten staan.
“Het intrekken van de maatregelen zal bijzonder zorgvuldig moeten gebeuren. De overheid zal zeer alert moeten zijn dat dit niet tot ongeoorloofde discriminaties leidt of tot disproportionele risico’s of impact op bepaalde groepen, sectoren en personen. Ook hier zullen de kwetsbare groepen extra aandacht vragen.”
Amnesty waarschuwt ook voor de langere termijngevolgen van technologische middelen om sneller terug te kunnen keren naar de normaliteit: “Technologie kan in deze crisistijd een zegen zijn om onze gezondheid te beschermen, om nodige maatregelen mee af te dwingen of efficiënt te communiceren. Maar laat deze crisis geen voorwendsel zijn om ons recht op privacy te ondergraven. Inperkingen van onze privacy door meer surveillance kunnen enkel tijdelijk om de crisis en enkel als het transparant, minimaal en met een duidelijke doelstelling gebeurt.”
“We zullen uit deze crisis snel en grondig lessen moeten trekken zodat bij een volgende crisismoment, de fouten niet herhaald worden. Niemand heeft alle antwoorden, maar de mensenrechten zijn een onmisbaar kompas om hier door te geraken en er als samenleving sterker uit te komen,” besluit Wies De Graeve.