Uit Nederlandse cijfers blijkt dat het aandeel cash betalingen sedert het begin van de Coronacrisis gevoelig gedaald is. Terwijl in de eerste maanden van 2020 het aantal cash betalingen aan de kassa rond de 30 procent lag, zakte dat in april tot minder dan de helft daarvan. Ook het bedrag aan contante betalingen is tijdens de Coronacrisis gehalveerd. De cijfers gelden voor de situatie in Nederland, maar we kunnen er gerust van uitgaan dat in andere landen de trend vergelijkbaar is. Het gevaar daarbij is dat we als burger nog maar eens een stukje privacy moeten inleveren. Nochtans blijft cash geld voor burgers een belangrijke optie om een stukje controle over de eigen privacy te behouden of zelfs terug te nemen.
De situatie in België
Voor België lieten grootbanken ING België en BNP Paribas Fortis recent nog twee studies uitvoeren. Daaruit kwamen, niet verrassend, drie trends naar voren: online shoppen groeit sterk, contactloos betalen is in opmars en cashbetalingen boeren sterk achteruit.
Wat dat laatste betreft, is volgens de ‘covid-19-barometer’ van BNPP Fortis het aandeel van de cashbetalingen tijdens de lockdown teruggevallen van 31 naar 23 procent. En na de versoepeling van de lockdown is de Belg niet opnieuw meer cash gaan uitgeven. Beide grootbanken leiden daaruit af dat de daling weleens een blijvende trend zou kunnen blijken. Waarbij ING alvast de conclusie trekt dat de Belg cash nu voor goed lijkt af te zweren.
Die daling in cash betalingen was reeds voor de coronacrisis ingezet. Maar die werd nu gevoelig versterkt, onder meer omdat heel wat winkels hun klanten opriepen om niet meer met cash te betalen. In sommige winkels was het zelfs uitsluitend mogelijk om elektronisch te betalen. Ook bij vervoersmaatschappij De Lijn waren cashbetalingen niet meer mogelijk.
Opnieuw een stukje privacy dat verdwijnt
Eén van de heikele punten op dat gebied blijft uiteraard dat we met het verdwijnen van cash betalingen opnieuw een stukje privacy moeten inleveren. Cash geld laat amper sporen na, digitale betalingen doen dat wel. Data die bij elektronische betalingen gegenereerd worden, bevatten heel wat informatie over iemands persoonlijke of financiële situatie en zijn voor de data-industrie een waardevol product geworden. Moderne data-analyse maakt het voor banken en bedrijven mogelijk om op basis van betaalgegevens, gecombineerd met andere persoonlijke data, burgers te profileren en te targeten. Fysiek geld daarentegen werkt zonder een systeem van registratie. In principe beschikken alleen de koper en de verkoper over de persoonlijke informatie die bij een transactie wordt gegeven. Cash geld vlakt dan misschien niet alle sporen uit, maar bevordert de individuele privacy wel.
Dat was ook de aanleiding voor Heike Mai, analist bij Deutsche Bank, om “Cash empowers the individual through data protection” te schrijven. Daarin waarschuwt ze voor een maatschappij waar uitsluitend nog elektronisch betaald kan worden. Dat zet volgens Mai de deur open voor data-misbruik en inbreuk op burgerrechten. Vandaar de lans die ze breekt voor cash geld, niet alleen als beschermer van persoonlijke data maar ook om het evenwicht in de machtsbalans tussen burgers aan de ene kant en overheden aan de andere kant te herstellen. Ze besluit dat cash geld helpt de groeiende ongelijkheid van het bezit van data tussen burgers en bedrijven én burgers en autoriteiten te verkleinen.