Een tijdje geleden stelden we de vraag waar de eerste bewakingscamera in België stond. We kregen verschillende antwoorden binnen en we komen wellicht dicht in de buurt. Dat kan u in het overzicht hieronder lezen. Maar de moeder van alle vaderlandse bewakingscamera’s hebben we voorlopig nog niet gevonden. Dus als iemand nog een idee zou hebben, laat het ons dan zeker weten.
We hebben ons beperkt tot bewakingscamera’s die in de publieke ruimte staan opgesteld. Het gaat dus niet om camera’s in voetbalstadions, winkelgalerijen, banken, enzoverder. In het overzicht maken we hier en daar een uitzondering als er een interessante nevenbedenking bij valt te maken. Maar we blijven dus wel op zoek naar “de eerste bewakingscamera in de openbare ruimte”.
November 1994. De Antwerpse sociale huisvestingsmaatschappij “De Goede Woning” ligt onder vuur omdat het bewakingscamera’s installeert in de liften van haar appartementsgebouwen. Het is naar verluidt de eerste keer dat in de directe woonsfeer gebruik wordt gemaakt van camerabewaking. Verschillende instanties wijzen erop dat het filmen onwettig is. Opmerkelijk: zowel toenmalig minister van huisvesting Norbert De Batselier als de Vlaamse Huisvestingsmaatschappij VHM zijn van mening dat het gebruik van camera’s in de privésfeer in strijd is met het Europees Verdrag van de rechten van de mens.
Oktober 1993. De Brusselse politie plaatst 56 camera’s in het centrum van de stad: langs de grote lanen, de Kleine Ring, rond het Centraal Station en op invalswegen als de Wetstraat en de Beliardstraat. Een adjunct-commissaris verklaart trots dat zijn camera’s ook betogingen filmen. Er klinkt nauwelijks protest tegen het feit dat de camera’s niet alleen doen waarvoor ze oorspronkelijk bedoeld zijn, namelijk verkeersstromen filmen, maar dat ze dus ook oneigenlijk gebruikt worden voor het verzamelen van gegevens van manifestanten. Bovendien blijven de camera’s ook filmen als de laatste betoger naar huis vertrokken is en ook dan is het niet alleen het autoverkeer dat gefilmd wordt.
Op dat moment staan er al 19 camera’s geïnstalleerd langs de Noord-Zuid-as.
Februari 1994. Brussel, Gent, Charleroi beschikken over bewakingscamera’s in de openbare ruimte. In Brussel gaat het onder meer om een (overigens aartslelijke) camera op het Koningsplein, waarvan de verantwoordelijken openlijk toegeven dat hij niet alleen het verkeer, maar ook betogingen filmt.
Sint-Joost-Ten-Node staat erom bekend als eerste gemeente camera’s op grote schaal in de buurten en op de pleinen in te voeren, met dank aan burgemeester (en ‘camerakampioen’) Guy Cudell. De Brusselse gemeente is daarmee pionier wat betreft camerabewaking in België.
Zie ook de reportage die verscheen in het weekblad Knack van 23/02/1994 en die via een gunstige wind in onze mailbox beland is.
Sedert wanneer staan de camera’s er? Wellicht sinds 1991. In februari 1994 is er sprake van 8 camera’s, met de vermelding dat dat aantal binnenkort zal uitgebreid worden naar 30 camera’s. Met die 30 zal ruim de helft van de (kleine) gemeente bestreken worden. In september 1996 staan er naar verluidt 16 camera’s opgesteld.
Nog in 1996-1997 volgen Anderlecht, Molenbeek en Elsene in de voetsporen van Sint-Joost-Ten Node.
Februari 1994. De burgemeester van Knokke wil bewakingscamera’s installeren om er hondenpoep mee aan de kaak te stellen.
Februari 1994. Werknemers van Delhaize staken omdat ze stiekem gefilmd worden. Werknemers van Sofinal Waregem ontdekken een verborgen camera achter een spiegel in de eetzaal. Spaarbank Argenta gebruikt een verborgen camera om feiten te verzamelen op basis waarvan ze een vakbondsafgevaardigde zou kunnen ontslaan.
Vier jaar vroeger (1990? 1991?) breekt een staking uit bij Primus in Gullegem, waar zestien camera’s geïnstalleerd worden om het personeel in het oog te houden.
Juli 1992. Het Gentse stadsbestuur installeert bewakingscamera’s “op strategische punten” om de Gentse Feesten in goede banen te leiden. Het maakt daarvoor gebruik van een systeem dat eerder gebruikt werd bij voetbalwedstrijden. Het systeem werd in 1991 reeds toegepast tijdens Marktrock in Leuven.
1996. Een uitbater installeert bewakingscamera’s aan zijn restaurant in Sint-Niklaas. Buurtbewoners voelen zich 24 uur op 24 bespied, menen dat hun privacy daarmee geschonden wordt en spannen een rechtszaak in. Drie jaar later wordt de uitbater veroordeeld tot het betalen van een boete, omdat de camera’s er niet conform de wet hangen. Hij moet ze echter niet verwijderen.
Augustus 1994. Alle voetbalstadions van profclubs beschikken vanaf dan over bewakingscamera’s. De basisuitrusting (twee camera’s, monitoren, een videorecorder en een fotoprinter) wordt bekostigd door de profliga. Extra camera’s worden betaald door de voetbalclubs.