Ze waren niet dik gezaaid, de politici die zich na de aanslagen in Parijs niet lieten meeslepen in een veiligheidsdiscours dat meteen ook maar komaf moest maken met ons recht op privacy. Alsof we terreur zouden kunnen bestrijden door onze rechten en vrijheden op te geven. Neen, we hebben in het verleden wel al de nodige kritiek gehad op staatssecretaris voor privacy Bart Tommelein. Maar in het debat rond de antiterreurmaatregelen slaagt hij er tenminste in om het hoofd koel te houden en ons te verrassen met opmerkelijk genuanceerde en verstandige uitlatingen.
Een paar quotes uit een interview voor de Krant van West-Vlaanderen:
Mensen zeggen soms: ‘ik heb niets te verbergen, ze mogen alles van mij weten’. Maar iedereen heeft wel iets wat hij of zij liever voor zich houdt. Op dit moment is de tolerantie om privacy in te leveren heel groot, maar eens Salah Abdeslam gepakt, zal dat wegebben en zullen mensen zich afvragen waarom alles in de gaten wordt gehouden. (…)
Het is gevaarlijk om beslissingen te nemen rond privacy nu we onder heel zware druk staan. ‘Komaan Bart’, zeggen collega’s me, ‘de mensen willen dat nu’. Maar toch wachten we beter nog even. Nieuwe databanken zijn niet van vandaag op morgen klaar. En waarvoor ga je ze gebruiken? Je voert beter het debat als er geen terreurdreiging is. Uitzonderlijke situaties vragen uitzonderlijke maatregelen, maar hou die dan tijdelijk en bouw evaluatiemomenten in. Maar over blijvende maatregelen kunnen we later discussiëren. Op dit moment is dat een heel moeilijke boodschap. Wil ik terroristen beschermen? Nee! Maar ik wil wel de vrijheid van de mensen beschermen. Neem huiszoekingen tussen 21 en 5 uur. Nu vindt iedereen dat dat moet kunnen. We beslisten het vanaf nu ook toe te laten, enkel in terreurdossiers, al moet het parlement dat nog goedkeuren. Maar wil iedereen echt in alle dossiers nachtelijke huiszoekingen?
Biometrische databank voor alle burgers
Tommelein maakt ook duidelijk wat het verschil is met hardliners van partijen als de N-VA, die tijdens de onderhandelingen over de antiterreurmaatregelen onder meer pleitten voor een biometrische databank voor alle burgers.
De N-VA wou onmiddellijk een databank invoeren met vingerafdrukken en iris-scans van de ogen. Biometrische gegevens, dat kan ook dna zijn. Je kan eventueel overwegen om dat in de toekomst in te voeren bij de vernieuwing van de identiteitskaarten. Maar het zal lang duren voor we iedereen hebben en dan blijft de vraag wat dat kost, wat we met die gegevens gaan doen en wie ze zal kunnen raadplegen. En moet je dat niet internationaal aanpakken? (…)
Tommelein besluit: “Wij willen geen politiestaat waarin iedereen constant gecontroleerd wordt.”
Inhakken op de privacy
Wat dat laatste betreft, blijft er natuurlijk de vaststelling dat verschillende antiterreurmaatregelen wel degelijk stevig inhakken op onze privacy. Het bijhouden van de passagiersgegevens van vliegtuig- en treinreizen, een uitbreiding van het netwerk aan anpr camera’s of een verbod op anonieme prepaid simkaarten zijn maatregelen die de toets van ‘noodzakelijk en proportioneel’ onmogelijk kunnen doorstaan.
Op die punten had de staatssecretaris een pak harder op de rem moeten staan. Dit soort voorstellen zijn immers een typevoorbeeld van wat Tommelein zelf “met een kanon op een mug schieten” noemt. Ze dragen niet bij aan onze veiligheid, maar vormen als een sluipend gif wel de zoveelste nieuwe inperking van onze vrijheden. Om het adagium ‘zonder privacy geen vrijheid’ ten volle waar te maken, zal een staatssecretaris voor privacy duidelijk nog veel zwaarder op deze regering moeten wegen.