Niet alleen in België, ook in het buitenland steekt de discussie over een algemene DNA-databank af en toe de kop op. Daar werden al eerder de nodige tegenargumenten aangevoerd om dat idee van tafel te vegen. Een van de helderste weerleggingen kwam van Joris de Savornin Lohman die voor The Post online (2012) de argumenten tegen een DNA-databank netjes op een indrukwekkend rijtje zette – onder de toepasselijke titel ‘DNA-databank: de tegenargumenten‘. Wie inspiratie zoekt om de idee van een algemene DNA-databank onderuit te halen, zal hier zeker zijn gading in vinden.
DNA-databank: de tegenargumenten
Maarten Keulemans, chef van de wetenschapsredactie van de Volkskrant, schaarde zich afgelopen weekend bij het koor van voorstanders van een nationale DNA-databank. Keulemans stelt dat de tegenargumenten voornamelijk ’emotionele argumenten’ en ‘mopperingen vanuit de onderbuik, niet van het verstand’ zijn. Ook kenmerkt hij privacyopvattingen, afgezet tegen het belang van slachtoffers en onschuldigen als ‘een beetje snobistisch’. De emotiekaart, verrassend! Het heeft maar een week geduurd voordat die troef op tafel kwam.
Ten eerste: so what als er emoties worden geuit rond een heikel onderwerp? Een mens is nu eenmaal een levend wezen en geen radertje in een geoliede staatsmachine – al krijg ik zo onderhand de indruk dat nogal wat Nederlanders dat graag anders zouden zien. Ten tweede zijn er meer dan voldoende rationele argumenten in te brengen tegen de invoering van een nationale DNA-databank. Om te voorkomen dat er morgen weer een andere heilstaat-heraut opstaat die nog een stapje verder gaat en de tegenstanders collectief voor gek verklaart, zet ik graag wat bezwaren op een rij:
Databanken
- Een databank vervuilt per definitie. Na verloop van tijd zit elke grote databank vol met foutieve informatie en dupliceringen.
- Een databank is nooit waterdicht. Vroeg of laat altijd wordt elke databank gehackt, eenmaal gestolen informatie verdwijnt nooit meer uit het publieke internetdomein.
- Een eventuele toekomstige DNA-databank gaat ongetwijfeld ontwikkeld en beheerd worden door een (al dan niet hybride) monopolist die 100 procent privacy en veiligheid garandeert. Trans Link Systems, anyone?
- Je kunt op je vingers natellen dat we ergens in de toekomst verzocht zullen worden om onze DNA-databank samen te voegen met een Europese of andere supranationale databank. Moeten we dat dan ook weer in blind vertrouwen doen?
- Proliferatie. Het wemelt inmiddels van de databanken en er komen er steeds meer bij. Zie bijvoorbeeld het Elektronisch Patiëntendossier (EPD), dat nu al een privacyfail dreigt te worden. Misschien is het een idee om eens pas op de plaats te maken met dit soort megaprojecten?
DNA
- DNA is geen betekenisloze sleutel, zoals een bankrekeningnummer; en ook geen gekozen deelidentiteit, zoals een tatoeage. Nee, DNA is je identiteit. Om DNA te presenteren als een soort handige streepjescode voor Justitie is een gotspe. Daarnaast, al zou het slechts om zogeheten DNA-markers gaan: er is geen enkele garantie dat die nooit gekoppeld zullen worden aan betekenisvolle informatie.
- DNA kan vervalst worden.
- Er bestaan grote twijfels over de vermeende onfeilbaarheid van DNA-tests.
Justitie & Politie
- Het omkeren van de onschuldpresumptie (iemand is onschuldig totdat het tegendeel bewezen is) in pre-crime (toekomstige schuldverwachting), is een gevaarlijke ontwikkeling. Daarbij komt, wie de onschuldpresumptie omdraait zegt eigenlijk: in beginsel is niemand te vertrouwen. O ja, en alle mensen die bij Justitie werken wel? Vreemde redenering.
- DNA is géén schuldbewijs en het overgrote deel van de misdaden tegen het leven wordt opgelost. Vaak is de dader een bekende van het slachtoffer, wat de opsporing vergemakkelijkt. Sinds 1895 zijn er ‘slechts’ 120 moorden niet opgelost. Dat is zeer betreurenswaardig, maar rechtvaardigt een dusdanig klein aantal onopgeloste zaken – waar overigens meestal überhaupt geen DNA-sporen werden aangetroffen – de invoering van zoiets ingrijpends als een landelijke DNA-databank?
- Een DNA-databank kan juist tot meer gerechtelijke dwalingen leiden.
- Vier op de vijf politieprofessionals wil desgevraagd zélf ook geen DNA afstaan. Zijn al deze agenten dan ook allemaal emotionele snobs?
- Een onderzoeksrapport naar de opsporingsdatabank CIOT wijst uit dat de politie het niet zo nauw neemt met de privacy van burgers. Geen prettig vooruitzicht. Wie bewaakt de bewakers van ons DNA? En hoe wordt dat dan geregeld? Weer met boterzachte ‘waarborgen’, en een ‘toezichthouder’ met parkeerfuncties voor ex-politici en een website waar niemand komt? Ik verheug me nu al op de enquêtecommissie die de voorspelbare puinhoop mag onderzoeken.
Ethische bezwaren
- Privacy: het “ik heb niets te verbergen”-argument wordt hier onderuit gehaald (De Nederlandse vertaling vindt u hier).
- Het recht op lichamelijke integriteit is een belangrijk grondrecht, en is niet voor niets verankerd in de Nederlandse en Europese Grondwet en in de Verklaring van de Rechten van de Mens. Mensen dwingen om dat recht maar even op te geven leidt tot een hellend vlak.
- Een veilige samenleving is misschien wenselijk, maar een criminaliteitsvrije maatschappij is een totale illusie. Is het, nog afgezien van de enorme kosten, wel zinvol om een controlemaatschappij met in haar kielzog een prison society naar Amerikaans model op te tuigen?
- We kunnen de toekomst niet voorspellen. Er is geen enkele garantie dat de gegevens van een DNA-databank nooit in verkeerde handen terecht zullen komen. En als het om het plegen van moord en doodslag gaat, staan nationale overheden nog altijd op nummer één.
- We doen zoveel niet wat technisch wel allang mogelijk is. Omdat daar ethische bezwaren tegen zijn (vivisectie) of omdat we sommige gevolgen simpelweg niet kunnen overzien (kernproeven in de ruimte). De toepassing van nieuwe technologie is altijd een tweesnijdend zwaard: er zitten voor- en nadelen aan. Die dienen eerst zorgvuldig tegen elkaar afgewogen te worden alvorens een besluit te nemen.
De toekomst van onze kinderen en kleinkinderen
Concluderend zijn mensen die een nationale DNA-databank een gevaarlijk plan vinden helemaal niet emotioneel, laat staan ‘snobistisch’. Er bestaan gewoon nog teveel variabelen en onzekerheden rond dit onderwerp. We weten veel, maar we weten van nog veel meer heel weinig tot niets.
Iemand die vandaag al te stellig beweert dat ‘de werkelijkheid’ geen belemmering voor verregaande beslissingen vormt, beseft niet dat we elke dag weer gezamenlijk verantwoordelijk zijn voor de werkelijkheid van de toekomst. De toekomst waarin onze kinderen en kleinkinderen moeten leven. Sommige keuzes, zoals die voor een DNA-databank, moeten we gewoon niet willen maken.
– “There’s nothing wrong with the system, it is…”
– “Perfect. I agree. But if there’s a flaw, it’s human. It always is.”
– Minority Report