Met zijn voorstel om het DNA van alle Belgen in een centrale databank op te slaan, heeft advocaat Walter Damen een sluimerende discussie nieuw leven ingeblazen. Het Nationaal Instituut voor Criminalistiek en Criminologie, dat de drie bestaande DNA-databanken beheert, liet in een eerste reactie alvast weten waarom dat ze dat geen goed idee vindt.
De discussie is alvast geen exclusief Belgische discussie. Recent nog laaide die ook op in Nederland, toen de minister van Justitie en Veiligheid het plan lanceerde om deelname aan DNA-onderzoeken te verplichten, ook voor wie niet van een misdrijf wordt verdacht. Bart Custers, hoogleraar Law and Data Science aan de Universiteit Leiden, reageerde in een opiniestuk voor Trouw met sterke argumenten waarom dit een slecht idee is. We vatten ze hieronder nog eens samen, omdat ze mooi op een rijtje zetten waarom het voorstel van Walter Damen best niet in de praktijk wordt gebracht.
“DNA van onschuldige mensen afnemen is in strijd met het recht op privacy en lichamelijke integriteit, is disproportioneel en creëert slechts schijnveiligheid.”
Volgens hoogleraar Bart Custers zijn er minstens vijf ernstige bezwaren tegen grootschalige DNA-afname.
Afname van DNA is in strijd met het recht op privacy en lichamelijke integriteit. Slechts in uitzonderlijke gevallen, zoals na een veroordeling voor een ernstig misdrijf, is een dergelijke inbreuk op de privacy gerechtvaardigd. Dat is niet alleen in de Nederlandse grondwet vastgelegd, maar ook in internationale mensenrechtenverdragen. We leven niet in een politiestaat.
Een tweede bezwaar is dat grootschalige DNA-afname disproportioneel is. Slechts een (zeer) klein deel van de Nederlandse bevolking is ooit betrokken bij ernstige misdrijven. Bij misdrijven waarbij DNA behulpzaam kan zijn als opsporings- of bewijsmiddel, namelijk gewelds- en zedendelicten, is dit percentage nog veel kleiner. Hoe meer DNA wordt afgenomen, des te hoger het percentage onschuldige burgers dat hiermee te maken krijgt.
En nog altijd is iedereen onschuldig tot het tegendeel is bewezen. Wanneer het DNA van verdachten wordt afgenomen, zoals de minister nu voorstelt, kunnen daar ook onschuldige burgers tussen zitten. Onschuldige burgers verplicht DNA laten afstaan in grootschalig DNA-onderzoek is in strijd met Europese verdragen en daarmee juridisch onhaalbaar – een raar voorstel van een minister van justitie
Meer DNA afnemen creëert slechts een schijnveiligheid. Als het DNA van iedere Nederlander in de justitiedatabanken zou staan, zo wordt soms verondersteld, kan zelfs elke zaak worden opgelost. Dat is echter een onterechte aanname, want er zijn niet altijd DNA-sporen en soms zijn het buitenlanders, bijvoorbeeld toeristen of illegalen, die in Nederland delicten plegen. DNA kan soms een belangrijke doorbraak betekenen, maar niet elke zaak kan ermee worden opgelost.
Een vijfde bezwaar is van meer praktische aard. Er zijn kosten verbonden aan het grootschalig afnemen en opslaan van DNA. Vooral de kosten voor de mankracht die nodig is om (handmatig) DNA af te nemen en om matches te controleren en via doorrechercheren onschuldigen uit te sluiten zijn onverminderd hoog.
De conclusie is duidelijk en geldt zeker ook voor het voorstel van advocaat Damen: DNA afnemen van onschuldige burgers gaat veel te ver en ondermijnt disproportioneel de rechten en vrijheden van burgers.
Ik denk dat er veel moeders (en vaders) het angstzweet gaan krijgen, als ze horen van een landelijke DNA databank met eventuele verder gebruik hiervan in de toekomst… 🙈
Koning Albert hebben we alvast aan onze kant om hiertegen te strijden. ;-)
Privacy en het koningshuis, het is altijd al een gelukkig huwelijk geweest.
Zeker als het gaat over het angstzweet van bepaalde vaders als ze het woord dna horen vallen.
Er bestaat toch al een databank voor verdachten? Of zou “verdacht van vaderschap” daarvoor niet meetellen?