Naar een superdatabank voor wie schulden heeft?

De inkt van ons vorige artikel was met moeite opgedroogd, toen De Standaard vanmorgen uitpakte met de kop “Kritiek op superdatabank voor wanbetalers”. Jammer genoeg de perfecte illustratie van één van de problemen waarmee onze kersverse Staatssecretaris voor Privacy nog meermaals te kampen zal krijgen. Het regeerakkoord van Michel 1 zet stevig in op digitalisering en daar horen “uiteraard” ook databanken bij. Meer databanken, sterker uitgebouwde databanken, meer data uit verschillende databanken die met mekaar gekoppeld worden. Dat dit vroeg of laat tot problemen zou leiden, was te voorspellen. Sommige databanken zijn namelijk eerder een deel van het probleem dan een deel van de oplossing.

De regering Michel 1 wil het makkelijker maken voor kredietverschaffers om te beslissen wie al dan niet een lening krijgt. De regering wil daarvoor de Centrale voor Kredieten aan Particulieren (CKP) ombouwen tot één grote databank die zowat alle wanbetalers omvat. Die CKP bevat momenteel de gegevens van alle hypothecaire en consumentenkredieten in België. Daaraan zouden straks ook alle Belgen met een telecom- energie-, belasting- of huurschuld toegevoegd worden. Als dat gebeurd is, zou één druk op de knop moeten volstaan om de kredietwaardigheid van een potentiële klant in te schatten.

Simpel en handig? Neen. Onrealistisch, overbodig en gevaarlijk, vinden twintig Vlaamse, Waalse en nationale organisaties voor schuldpreventie en armoedebestrijding. Zij uiten forse kritiek en wijzen er onder meer op dat de kans op fouten in de registratie groot is. Mohamed El Omari van het Vlaams Centrum voor Schuldenlast:

“Je kan niet zomaar met één druk op de knop automatisch over iemands leven beslissen. Dat is onrealistisch. Wie garandeert de juistheid van de gegevens? Die fouten in de registratie hebben we in het verleden gezien bij meerdere sectorgebonden zwarte lijsten, zoals die voor telecomschulden. Daar werd de zwarte lijst soms gebruikt om de schuldenaar onder druk te zetten om een betwiste schuld te betalen.”

Bovendien bestaat er volgens de critici al een uitgebreide databank, het Centraal Bestand der Beslagberichten waarin alle schulden opgenomen worden van zodra een gerechtsdeurwaarder hiervoor een bevel tot betalen betekent of beslag legt. Daar werd de schuld in principe al door een rechter vastgelegd, waardoor foutieve registraties veel minder zullen voorkomen. El Omari benadrukt ook dat deze databank ook heel wat bepalingen ter bescherming van de privacy.

Dat dat laatste geen overbodige luxe is, bleek een paar jaar geleden toen de Beroepsvereniging voor Kredieten (BVK) het voorstel voor een centrale schuldencentrale lanceerde. De BVK kreeg er in 2010 terecht een nominatie voor de Big Brother Awards voor. De Liga voor Mensenrechten wees er toen al op dat een schuldencentrale overbodig is, dat de kans op fouten groot is en dat fouten aanleiding kunnen geven tot onterechte uitsluiting. Het is een kritiek die volgens de Liga voor Mensenrechten ook vandaag nog geldt:

“Er zijn al een aantal sectorgebonden “zwarte lijsten” bekend, die wanbetalingen van lopende huishoudelijke uitgaven registreren. De praktijk toont aan dat de registratie van wanbetalingen in dergelijke databanken voor allerhande problemen zorgt: 

• een geregistreerde persoon krijgt geen dienst meer (of enkel nog tegen minder gunstige voorwaarden);
• de massale registratie van gegevens in dergelijke databanken belet een reële en daadwerkelijke controle van de kwaliteit van de gegevens;
• er gebeuren veel menselijke fouten, als gevolg van de complexiteit van het bestaande systeem en de ontoereikendheid van het systeem. De kans dat er heel wat achterhaalde gegevens in het bestand voorkomen, is groot;
• het risico is reëel dat de registratie wordt afgewend van haar oorspronkelijke finaliteit. Men dreigt bv. met een opname in de zwarte lijst om de schuldenaar onder druk te zetten om een betwiste schuld te betalen. Aldus is de aanbieder rechter en partij tegelijkertijd.”

Redenen genoeg om de plannen voor een superdatabank voor wie schulden heeft te klasseren waar hij thuis hoort: bij het grof huisvuil.