Een DNA-staal vanaf de geboorte?

“Je kunt je afvragen waarom we niet gewoon een staal nemen bij elke baby die geboren wordt.” Het was Jan De Kinder, directeur van het Nationaal Instituut voor Criminologie en Criminalistiek (NICC) die in De Morgen voor die boude uitspraak zorgde. Uiteraard sprak de man in de eerste plaats voor zijn eigen winkel. Het NICC is immers verantwoordelijk voor de databank met DNA-stalen van veroordeelde criminelen. En hij nuanceerde vervolgens heel lichtjes zijn uitspraak door eraan toe te voegen dat dit “natuurlijk een maatschappelijke discussie” is.

Die nuancering was er niet bij advocaat-Generaal Cottyn, acht jaar lang voorzitter van de Hoge Raad voor Justitie. Hij stelde in de Senaatscommissie Justitie onomwonden voor dat “men” bij de geboorte DNA zou moeten afstaan. “Men” betekent de pasgeborene, en meteen iedereen.

De uitspraak van De Kinder en Cottyn tonen op zijn minst dat de invoering van een DNA-databank voor alle Belgen een denkpiste is die leeft bij criminologen en binnen justitie. In haar rapport over de zaak Van Uytsel had de Hoge Raad voor de Justitie al betoogd dat een “algemene DNA afname strategie noodzakelijkerwijze zou geleid hebben tot een eerdere arrestatie van Ronald Janssen“. De Antwerpse procureur des Konings Herman Dams had daarover in het VRT-radionieuws ook al een ballonnetje opgelaten dat de ophelderingsgraad van diefstallen beter kan. Maar dat “dit wel ten koste zal gaan van een stukje privacy”.

Politici zijn niet immuun voor dit soort pleidooien. NV-A senator Inge Faes diende een wetsvoorstel in dat een nieuwe gegevensbank voor ‘verdachten’ voorstelt naast de huidige voor veroordeelden. Voortaan zouden “aanwijzingen van schuld” volstaan. Minister van Justitie Annemie Turtelboom is dit voorstel alleszins genegen en het lijkt erop dat de databank er snel komt.

Nadelen en risico’s

Ex-vrederechter Jan Nolf noemt dit soort uitspraken op zijn blog “de onteigening van ieders intiemste privacy maar méér nog, de fundamenteel foute boodschap: je wordt als verdachte geboren.” En hij heette meteen iedere Belgische boorling welkom in onze Brave New World.

Wie evenmin gelukkig was met de uitspraken van De Kinder en co, dat was de Privacycommissie die zich bij dit soort DNA-databank onder meer zorgen maakte over “genetische informatie die niets te maken heeft met criminaliteit”. Lees: waarvan de data ook wel interessant kunnen zijn voor bijvoorbeeld verzekeringsmaatschappijen of voor bepaalde bedrijven. Ook geneticus Jean-Jacques Cassiman waarschuwde in De Morgen dat meer niet altijd beter is.

Naast het feit dat er door een soort nationale DNA-databank wellicht meer misdaden zullen opgelost worden, is er ook het risico dat DNA kan worden misbruikt en dat er een ernstige kans bestaat op een schending van de privacy.

• Elke burger wordt als een potentiële verdachte gezien. Iedereen is gelinkt aan een DNA-profiel. Als je DNA wordt gevonden op een plek van misdrijf en je hebt er totaal niets mee te maken kan het toch zijn dat je als een belangrijke verdachte wordt verklaard.
• Misbruik van DNA is mogelijk. Sporen kunnen vervalst worden door het DNA van iemand anders achter te laten en zo de schuld in andermans schoenen te schuiven. Iemand kan dus onterecht verdacht worden.
• Rechters en jury kunnen DNA beschouwen als een onomstotelijk bewijs. Mensen kunnen zo onterecht veroordeeld worden als er gesjoemeld is met het DNA of als er tijdens het onderzoek fouten gebeurd zijn.
• Om de privacy te vrijwaren, zou het DNA-profiel van iedereen die vrijgesproken is of toch onschuldig bleek te zijn uit de database verwijderd moeten worden. Het bevat namelijk persoonlijke gegevens die niet meer gebruikt hoeven te worden.
• Er zijn ook praktische problemen. Om een volledig overzicht te krijgen, zul je het DNA moeten afnemen van iedereen die het grondgebied betreedt. Dus ook van toeristen, vluchtelingen en zakenlui. En wat met de rondtrekkende buitenlandse dievenbendes en de grenscriminaliteit, twee fenonemen die volgens justitie nochtans als prioritair bestempeld worden.
• Iedereen wordt nog beter traceerbaar.
• Function creep: steeds meer informatie raakt opgeslagen en via allerlei databanken gekoppeld en verspreid. En voor dit soort zaken blijkt telkens weer dat het nooit genoeg is.

Redenen genoeg om de idee van een dna-databank definitief naar de prullenbak te verwijzen.