De documenten die tot dusver door Edward Snowden gelekt werden, bevatten relatief weinig info over België. Toch zijn er een aantal opvallende onthullingen waar ons land van dicht bij betrokken is. Niet verwonderlijk voor een land waar onder meer het Europees Parlement en de kantoren van de NATO gevestigd zijn. Toch zijn dat niet de enige doelwitten van de NSA en co. We zetten ze voor u hieronder op een rijtje.
DE BELGACOM HACK
Meest in het oog springt uiteraard de hack van Belgacom-dochter BICS, die in september 2013 door De Standaard werd uitgebracht.
Daarover vind je hier alles wat je wil weten (of toch alleszins wat gekend is).
PROF JEAN-JACQUES QUISQUATER
Evenzeer opvallend was de onthulling dat ook de Belgische prof Jean-Jacques Quisquater, een internationaal expert in het beveiligen van data, gehackt werd. Het is minder duidelijk dan bij de Belgacom / BICS hack of hier de NSA of GCHQ opnieuw verantwoordelijk zijn. Toch wordt er voorlopig van uit gegaan dat dit effectief het geval is.
Daarover vind hier alles wat je wil weten (of toch alleszins wat gekend is).
BETALINGSDIENST SWIFT
Volgens documenten van Edward Snowden zou de Amerikaanse inlichtingendienst NSA via Swift het internationale betalingsverkeer in het oog houden. Het bedrijf regelt het internationale betalingsverkeer van meer dan 10.000 financiële instellingen uit 200 landen. Inlichtingendiensten zouden hebben ingebroken in de computersystemen van Swift. Het hoofdkantoor van het bedrijf bevindt zich in Terhulpen in Waals-Brabant.
Swift zou zelf al een audit uitgevoerd hebben naar de beweringen. Maar ook de Belgische en Nederlandse Privacycommissies hebben een onderzoek ingesteld om na te gaan of derden “ongeoorloofde of onrechtmatige toegang tot de bankgegevens van de Europese burgers hebben kunnen krijgen.”
- ‘Follow the Money’: NSA Spies on International Payments (Der Spiegel, 15/09/2013)
- Privacycommissie onderzoekt beveiliging Swift (De Redactie, 13/11/2013)
SIGINT SENIORS EUROPE (SSEUR)
Heel wat minder besproken (en bij ons weten zo goed als niet in België) is de onthulling door de Zweedse televisie dat België deel uitmaakt van de SSEUR. De Zweedse televisie publiceerde midden december 2013 een nieuwe reeks Snowden-documenten. Daaruit bleek onder meer dat België één van de 14 landen is die deel uitmaakt van de SIGINT Seniors Europe.
SSEUR is een overlegorgaan waarin de hoofden van de afluisterdiensten (de SIGINT Seniors) van de veertien deelnemende landen zitting hebben om de onderlinge uitwisseling van militaire inlichtingen via het Signals Intelligence Data System (SIGDASYS) te coördineren.
SSEUR wordt in sommige teksten ook als Fourteen Eyes omschreven, naar analogie met de Five Eyes.
- Over Five Eyes en Third Parties: met wie werkt de NSA samen? (Peter Koop bij De Correspondent)
- 14-Eyes are 3rd Party partners forming the SIGINT Seniors Europe (electrospaces blog, 15/12/2013)
- NSA’s global interception network (electrospaces blog, 3/12/2013)
- Eyes everywhere: NSA’s second tier spying partners identified (RT.com, 19/12/2013)
BUITENLANDSE ZAKEN EN HANDEL BESPIONEERD
Volgens een document dat in de Braziliaanse pers gelekt werd, verzamelt de NSA al sinds 2006 informatie over het buitenlandbeleid en de buitenlandse handel van België. Via zijn divisie International Securities Issues Build Out vergaart de NSA informatie over het beleid van landen die nauwe banden hebben met de VS op het vlak van economie, handel en defensie. De divisie beoogt zo dertien landen uit drie continenten. Het gaat over buitenlandse zaken en handel in België, Frankrijk, Duitsland, Italië en Spanje, maar ook Brazilië, Japan en Mexico. De divisie rapporteert volgens het document ook over cruciale informatie over veiligheid en inlichtingendiensten in sommige van deze landen.
- NSA bespioneert Buitenlandse Zaken al sinds 2006 (datanews, 20/09/2013)
- Parket onderzoekt hacking ‘gevoelige informatie’ Buitenlandse Zaken (Knack, 19/09/2013)
Het lijkt in ieder geval geen reden tot veel ongerustheid of voorzichtigheid bij de Belgische regering. Terwijl in Frankrijk en Nederland ministers het bevel krijgen dure, gecodeerde mobiele telefoons aan te schaffen om te verhinderen dat ze worden afgeluisterd, beperkt de Belgische maatregel zich tot het inleveren van de gsm. Hoewel de Staatsveiligheid de regeringsleden onlangs nog waarschuwde voor het gebruik van Blackberry’s die gemakkelijk te kraken zijn, zijn er op dat vlak naar verluidt weinig maatregelen genomen.
- Di Rupo verbiedt gsm’s op geheime vergaderingen (De Standaard, 29/10/20013)
VALSE ARGUMENTEN EN AFLEIDINGSMANOEUVRES
In een eerste reactie op de onthullingen rond de NSA spionage, lekten de Amerikaanse veiligheidsdiensten via CNN dat dankzij PRISM en co reeds meer dan vijftig plannen voor terreuraanslagen in twintig landen ter wereld verijdeld zouden zijn. Ook in België zou in 2008 een aanslag op die manier verijdeld zijn. Het gaat om de zaak van de Marokkaans-Belgische Malika El Aroud, beter gekend als de Brusselse terroristenweduwe die in 2010 in Brussel tot acht jaar cel werd veroordeeld voor het opzetten en aansturen van terreurnetwerken.
Veel details over de precieze werkwijze werden er niet bekend gemaakt. Maar het lijkt er sterk op dat ook in deze zaak vooral gebruik gemaakt werd van klassiek speurwerk en gerichte surveillance en niet van de massale spionagepraktijken waarvoor de NSA onder vuur ligt. Het lekken van de verijdelde terreuraanslagen heeft daarom meer weg van een manier om de aandacht af te leiden van de kern van de zaak, namelijk dat het vooral onschuldige burgers zijn waarvan de persoonlijke data bijgehouden worden.
- Spionage van NSA verijdelde aanslag al-Qaida in ons land (De Morgen, 19/06/2013)
- Heeft PRISM ècht een bomaanslag van al-Qaida in België verijdeld? (datapanik.org, 19/06/2013)
In dezelfde lijn ligt het terreuralarm dat begin augustus 2013 werd afgekondigd.Dit soort fantomen steekt met enige regelmaat de kop op en lijkt vooral bedoeld als afleidingsmanoeuvre en om de schrik er bij de bevolking in te houden.Very convenient, zeker als het in de hitte van de onthullingen rond spionagepraktijken opduikt.
- Al-Qaeda plant aanslagen op hogesnelheidstreinen in Europa (De Standaard, 19/08/2013)
- Al-Qaeda plande ‘iets groots’ tegen Amerikaans doelwit (De Standaard, 6/08/2013)
EN VERDER …
… zijn er nog een heleboel vragen en onduidelijkheden waar ook België (soms zijdelings) bij betrokken is.
- Er zijn sterke vermoedens dat de hack van Belgacom door de NSA en GCHQ ook gebruikt werd om de computersystemen van het Europees Parlement in Brussel te infiltreren.
- Er zijn sterke vermoedens dat de NSA via PRISM ook in de databanken van Netlog binnen gekeken heeft.
- Begin 2013 ontdekten de Belgische militaire inlichtingendiensten op hun computerinfrastructuur een stukje malware, dat ze niet verwijderd kregen. Dat lukte het Cyber Command van het Amerikaanse leger wel. Wat gezien de latere onthullingen van Snowden de nodige vragen doet rijzen over de herkomst van de malware. Heeft de NSA ook het Belgisch militair netwerk afgeluisterd?
- Het is overigens geweten dat België zelf ook info doorgeeft aan de VS “over dingen die de belangen van de VS kunnen schaden en van levensbelang kunnen zijn”. Dit gebeurt ondermeer via de militaire inlichtingendienst ADIV. Diezelfde ADIV onderschept ook communicatie in het buitenland en afkomstig van het buitenland, “in steun van onze militaire operaties”.
- Uit onthullingen van Der Spiegel en Le Monde bleek dat de NSA in 2012 in een maand tijd in verschillende landen telefoongegevens onderschepte. Het gaat bijvoorbeeld om 70 miljoen telefoontjes in Frankrijk en 1,8 miljoen telefoontjes in Nederland. Het gaat om metagegevens van telefoontjes, in elk geval het nummer waarnaar mensen bellen. Naam van het programma waaronder dit gebeurde is Boundless Informant, dat gegevens verzamelt van burgers uit zogenaamde ’third party SIGADs‘. Ook België wordt onder die groep vermeld. Maar of ook hier gegevens worden onderschept, is niet officieel geweten.
- DERTIEN – http://www.letteren.be/cnt/dmf20131030_00817977
UIT DE OUDE DOOS
Uit documenten die door NRC gepubliceerd worden, blijkt dat de VS ons land, en andere, al sinds eind 1946 afluisteren. De inventarisatie gaat over de periode 1946 tot 1968, en bewijst het afluisteren slechts tot dan. Toch is er geen indicatie dat het in 1968 zou zijn opgehouden. Volgens de Amerikaanse journalist Matthew Aid, die een boek schreef over de NSA, ging het afluisteren verder tot diep in de jaren negentig. Uit de documenten blijkt niet wie precies werd afgeluisterd.
Naast België gaat het onder meer ook om Nederland, Duitsland, Zweden, Noorwegen en Frankrijk
- Nederland en België sinds 1946 afgeluisterd door VS (De Morgen, 23/11/2013)
- Onduidelijkheid over Amerikaanse spionage in Nederland (Tweakers.net, 23/11/2013)
VROLIJKE NOOT
Eindigen doen we met de vrolijke noot van het onvolprezen TV Ekkergem voor de avondeditie van De Standaard.
NOG WAT EXTRA LECTUUR OVER SNOWDEN EN BELGIË
- Europa kan niet zonder de NSA – een opiniebijdrage van Kristof Clerix (MO*, 23/07/2013). “Zolang de Europese Unie zo afhankelijk blijft van Amerikaanse inlichtingen als vandaag, zal Brussel nooit helemaal baas zijn in eigen huis.”
- Belgacom, Swift, de NSA en onze veiligheidsdiensten (Willy Van Damme’s blog, 20/09/2013)
- Belgische inlichtingendiensten werken nauw samen met NSA (De Standaard, 31/10/2013)